پرورش جلبک، تولید یک محصول ناشناخته

گزارشی در خصوص سرمایه گذاری در تولید یک محصول ناشناخته

فرصت سرمایه گذاری این نوبت به پرورش جلبک اختصاص دارد. فرصتی که کمتر به آن پرداخته شده است. برای موفقیت در این طرح از ابتدا به فکر صادرات باشید.

بیشتر از 40سال است که دنیا از انواع جلبک‌های دریایی به طرق مختلف استفاده می‌کند و برخی کشورها مانند چین، کره‌جنوبی، مالزی، اندونزی و هند حدود 150 هزار تن از این محصول را تولید، مصرف و بخشی از آن را هم صادر می‌کنند. خواص متعدد جلبک‌ها موجب شده تا حدود 40 تا 50 نوع محصول با کاربری‌های مختلف در زمینه تولید مواد‌غذایی، آرایشی‌- بهداشتی، دارویی و کشاورزی، تصفیه آب، تامین علوفه و مکمل غذایی دام و شیلات و… به کار برده شود. ایران هم به‌عنوان یکی از کشورهای مصرف‌کننده این ماده چندکاره، سال‌هاست که به‌طور میانگین ده‌ها تن از این ماده را وارد کشور می‌کند و به مصرف می‌رساند.

از طرفی برخی مطالعات و تحقیقات کارشناسان نشان می‌دهد که سواحل هرمزگان یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تولید و پرورش جلبک دریایی است و هرگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند موجب اشتغال‌زایی و درآمدزایی به شکل ارزی برای کشور باشد. این در حالی است که از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ای نشده و نبود اعتبار و مهم‌تر از آن دانش فنی لازم و عدم حمایت دولت، مهم‌ترین عامل فرصت‌سوزی در این زمینه عنوان می‌شود، همین عدم پیشقدم شدن از سوی دولت موجب شده تا بخش‌خصوصی هم حاضر به پذیرش ریسک‌های سرمایه‌گذاری برای اینچنین صنعت نوپایی نشود.

برخی از طرح‌ها در سطوح بسیار کوچک و به‌صورت آزمایشی اجرا شده و در همان مرحله هم باقی مانده‌اند، در واقع با توجه به تحقیقات صورت گرفته از سوی واحد تحقیقات سرمایه‌گذاری بهین صنعت یاب، میزان بهره‌گیری از پتانسیل پرورش جلبک در کشور با صفر برابری می‌کند و این همان بهانه شروع برای تهیه گزارش فوق از نظر بررسی پتانسیل‌های موجود و همچنین اخذ نظرات کارشناسان و مسئولان این حوزه است.

معرفی محصول

جلبک موجودی زنده است که به دو شکل در آب تازه و نمکی رشد می‌کند. این یک نوع از انواع باکتری به نام cyano است که اغلب به جلبک سبز-آبی اشاره دارد. درست مانند گیاهان، باکتری cyano هم می‌تواند از نور خورشید از طریق فرآیندی به نام فتوسنتز بهره‌مند شود.

جلبک از سوی قبایل آزتک در گذشته‌های دور به صورت روزانه مصرف می‌شد، اما هنگامی که ناسا اعلام کرد که جلبک می‌تواند در فضا رشد کند و به ‌وسیله فضانوردان استفاده شود، دوباره مشهور شد.

جلبک در دو شکل قرص و پودر

جلبک آنقدر مواد مغذی در خود جای داده که کاملا شگفت آور است، یک قرص تنها ۷گرم از پودر جلبک خشک را در بر می‌گیرد.

:: پروتئین: ۴گرم

:: ویتامین B۱ (تیامین): ۱۱ درصد

:: ویتامین B۲ (ریبوفلاوین): ۱۵درصد

:: ویتامین B۳ (نیاسن): ۴ درصد

:: مس: ۲۱ درصد

:: آهن: ۱۱درصد

:: آن‌ها همچنین حاوی مقادیر کافی منیزیم، پتاسیم و منگنز و مقادیر کمی از تقریبا هر ماده مغذی که ما نیاز داریم می‌باشند.

تنها ۲۰ کالری و ۱/۷ گرم کربوهیدرات قابل هضم دارند. گرم برای گرم، این به این معناست که جلبک ممکن است دقیقا مغذی‌ترین ماده غذایی روی سیاره باشد. یک قرص جلبک دربرگیرنده مقادیر کم چربی (حدود ۱ گرم)، ازجمله اسیدهای چرب امگا۶ و امگا ۳ در یک قرص حدود ۱.۵ گرمی از آن باشد.

کیفیت پروتئن جلبک در مقایسه با تخم مرغ عالی است. تمامی آمینواسیدهای ضروری که ما نیاز داریم را شامل می‌شود. اغلب ادعا می‌شود که جلبک حاوی ویتامین است که نادرست است. جلبک دربرگیرنده‌ی ویتامین کاذب ۱۲ B است که برای انسان‌ها مفید نیست.

طلسم تولید جلبک شکسته شد

به گفته مسئولان سازمان شیلات بالاخره بعد از گذشت سال‌ها یک سرمایه‌گذار خارجی که البته تجربه تولید جلبک را در خارج از مرزها داشته است موفق به دریافت مجوز از سوی سازمان شیلات و وزارت صنعت، معدن و تجارت و ارگان‌های ذیربط برای احداث استخر دریایی شده است، شرکت دریاکاران قشم با مدیریت مسعود اصلی در حال تلاش برای به ثمر رساندن این سرمایه‌گذاری است تا پرورش گونه بومی جلبک قرمز گراسیلاریا را آغاز کند. البته به گفته مدیر این شرکت، سه سال است که هنوز موفق به تولید نشده‌اند و در تدارک کارهای اجرایی هستند و احتمالا در سال آینده به مرحله تولید می‌رسند.

به گفته‌ی حسین عبدالحی، معاون آبزی پروری سازمان شیلات در این خصوص می‌گوید: طی بررسی‌های انجام شده توسط سازمان شیلات ما به توانایی ایران برای پرورش جلبک در برخی مناطق جنوبی مانند استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان به علاوه در شمال کشور در گیلان و مازندران پی بردیم که نیاز به حمایت و پشتیبانی از سرمایه‌گذاران بالقوه فعالیت‌های آبزی پروری توسط سازمان شیلات و همچنین وزارت جهاد کشاورزی حس می‌شود، چراکه فعالیت‌های آبزی‌پروری جزو طرح‌های بخش کشاورزی است و فعالان نیازمند وام و تسهیلات از سوی وزارت جهاد کشاورزی هستند.

عبدالحی درخصوص مصارف جلبک می‌افزاید: جلبک‌ها هم مصارف انسانی و هم‌ مصارف آبزی‌پروری دارند. در واقع بعضی از ریزجلبک‌ها برای تغذیه سایر آبزیان یا به‌عنوان علوفه استفاده می‌شوند، برخی دیگر هم در بحث خوراکی برای مصارف انسانی به‌صورت قرص، حبه یا برخی افزودنی‌ها در شوینده‌ها و حتی بستنی‌ها و نوشیدنی‌ها و… استفاده می‌شوند.

آگار، کلید موفقیت

امیر شعاع حسنی، معاون مدیرکل دفتر امور میگو و آبزیان آب‌های شور درخصوص این صنعت به می‌گوید: ما در ایران هم پتانسیل لازم و هم گونه مناسب برای پرورش را داریم، جالب‌تر اینکه مثلا در سال 88 تقاضای بازار برای 33تن جلبک خوراکی بوده است و این یعنی نیاز بالای صنایع ایرانی به جلبک، اما نباید فراموش کرد که ابتدای راه هستیم و این صنعت نوپا نیاز به توجه و حمایت دارد.

این کارشناس درخصوص فرآورده‌های به دست آمده از جلبک می‌گوید: یکی از فرآورده‌هایی که می‌توان از جلبک‌ها به دست آورد، آگار است. آگار پلی ساکارید به‌دست آمده از برخی اعضای خانواده‌ جلبک‌های قرمز است که بیش از 53‌درصد از آگار تولید شده در جهان از جلبک گراسیلاریا به‌دست می‌آید. از آگار به‌عنوان محیط کشت باکتری‌ها، مواد دندانپزشکی، داروهای ملین، تهیه قرص و کپسول، تهیه چسب و مواد آرایشی و ژل‌های الکترونیک استفاده می‌شود. خوب است بدانید که میانگین نیاز کشور به آگار استخراج شده از جلبک طی 18 ماه گذشته حدود 23میلیون دلار بوده است و این یعنی اگر ما بتوانیم با تولید جلبک از آن آگار به دست آوریم از خروج این ارزها از کشور جلوگیری می‌کنیم به علاوه امروزه قیمت هر کیلوی این محصول در دنیا نزدیک به 18 دلار است که می‌تواند درآمدهای بسیاری در بحث صادرات برای کشور رقم بزند.

شعاع حسنی درخصوص نحوه فعالیت برای تولید جلبک می‌افزاید: تولید جلبک و بحث فرآوری آن دو مقوله جداست که لازم است بدانید پروسه فرآوری جلبک حتی از تولید آن هم مهم‌تر و سودآورتر است، در واقع امروزه قیمت هر کیلو جلبک خشک در دنیا حدود 60 سنت تا دوونیم دلار بسته به ژلاتین گیاهی جلبک است اما فرآورده‌های جلبک قیمت‌های بسیار بالاتری نسبت به این دارند، همچنین فرآورده‌ها متقاضیان بیشتری در دنیا دارند.

هفت خانی که هنوز به ثمر ننشسته

مسعود اصلی درخصوص شرایط سرمایه‌گذاری می‌گوید: بحث جلبک‌ها زمینه بسیار وسیع و پهناوری را به خود اختصاص می‌دهد. ما در زمینه ماکرو ایدی یا جلبک‌های درشت کار می‌کنیم که در بحث صنایع استفاده‌های گسترده‌ای دارد و به‌عنوان استابلایزرها، تثبیت‌کننده، مواد اولیه و غلظت‌دهنده در دنیا در حال استفاده است، این نوع جلبک در صنایع غذایی، صنایع چاپ، صنایع بهداشتی و آرایشی و دارویی، فرآوری گوشت و… مورد بهره‌گیری قرار می‌گیرد، اما متاسفانه در ایران توجه به تولید بسیار کم است و ما با گذشت سه سال از شروع فعالیت هنوز به ثمر نرسیده‌ایم و این همه آب گرم دریا و 1700 کیلومتر ساحل ایران همچنان بلااستفاده مانده است.

اصلی در ادامه می‌افزاید: ما توسط یک تیم پزشکی و کارشناسی از آب‌های قشم تست گرفتیم و متوجه شدیم این منطقه پتانسیل پرورش دارد اما مدت زیادی با سازمان محیط‌زیست درگیر بودیم تا بتوانیم توجیه کنیم این فعالیت آسیبی به محیط‌زیست نمی‌رساند، سپس مجوزها را با طرح توجیهی کامل و بررسی‌های مالی جهت اخذ مجوز «فعالیت اقتصادی در منطقه آزاد قشم» حاضر کردیم و توانستیم از وزارت صنعت، معدن وتجارت و سازمان شیلات هم پروانه تاسیس و موافقت اصولی بگیریم. با وجود همه این دوندگی‌ها هنوز کار به‌صورت عملی شروع نشده و هفت خان ما به ثمر ننشسته است.

Horizontal tubular algae reactor

شرایط سرمایه گذاری

معاونت مدیرکل سازمان شیلات درخصوص میزان سرمایه‌گذاری در این کار می‌گوید: مجموع مبلغ طرح ارائه شده، یک میلیارد و 200میلیون تومان به علاوه شش هکتار فضا برای نگهداری و فضای نگهداری نشا، عملیات گلخانه، آزمایشگاه و… بوده است، البته بخش اصلی تولید در بستر دریا صورت می‌گیرد. میزان برآورد شده تولید این تاسیسات 215 تن جلبک خشک در سال است. البته مبالغ گفته شده فقط برای بحث تولید جلبک خام است و برای پرورش آن یا استخراج آگار از جلبک، نیاز به تجهیزات پیشرفته و کارخانه و نیروی متخصص داریم تا بتوانیم از آب‌های آزاد درآمد و سود مناسب صید کنیم. با توجه به قیمت پایه جلبک که حدود دو دلار است حتی در بدترین حالت یعنی اگر به قیمت یک دلار هم این جلبک‌ها صادر شود بعد از گذشت دو سال کل سرمایه بازگشت خواهد داشت.

الزامات سرمایه گذاری

تخصص و داشتن علم دریایی نخستین لازمه این کار است، پس از آن مباحث بازاریابی و فروش هم در اولویت‌های بعدی هستند چرا که ما در کشور چندان استفاده برای جلبک نداریم و بیشتر مواد فرآوری شده آن وارد می‌شود مثلا طبق آمار وزارت بازرگانی، استابلایزرها در ۱۸ ماه حدود ۷۰۰میلیون دلار وارد کشور شده است، از این رو شما یا باید جلبک را به مرحله فرآوری برسانید یا تا مدتی آن را به‌صورت خام به کشورهای دیگر صادر کنید که این بحث صادرات نیاز مبرمی به معرفی و بازاریابی دارد. البته ارزش فرآوری محصول خیلی بالاست و بعد از فرآوری، قیمت آن و همچنین سود حاصله بسیار افزایش می‌یابد.

سواحل هرمزگان یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تولید و پرورش جلبک دریایی است و هرگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند موجب اشتغال‌زایی و درآمدزایی به شکل ارزی برای کشور باشد، این در حالی است که از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ای نشده و نبود اعتبار و مهم‌تر از آن دانش فنی لازم و عدم حمایت دولت، مهم‌ترین عامل فرصت‌سوزی در این زمینه عنوان می‌شوند.

منبع: واحد تحقیقات سرمایه‌گذاری بهین صنعت یاب