طرح توجیهی پرورش شترمرغ

مطالعات مقدماتی طرح توجیهی پرورش شترمرغ

مقدمه بر طرح توجیهی پرورش شترمرغ

در این مقاله قصد داریم به بررسی طرح توجیهی پرورش شترمرغ بپردازیم پس تا پایان همراه ما باشید در کشورهای توسعه‌نیافته ۶۰ تا ۷۰ درصد درآمد حاصل مربوط به گوشت حیوان است، اما در کشورهای پیشرفته بخش غیرخوراکی حاصل از کشتار دام اهمیت بیشتری دارد و می‌تواند درآمد حاصل از تولید را افزایش دهد. تجارت گوشت و مواد پروتئینی از منابع جدید مانند شترمرغ در دو دهه اخیر مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته و با توسعه تجارت این محصولات الگوهای جدید تغذیه‌ای در دنیا در حال شکل‌گیری است.

در حالی که بازار ایران تشنه گوشت شترمرغ است، به‌علت ناآشنایی فعالان حوزه اقتصاد کشاورزی با وزن افسانه‌ای این پرنده میزان بهره‌برداری از پوست و پر آن و همچنین کم‌آب‌بر بودن آن باعث شده در زوایای پنهان حوزه کشاورزی ناشناخته باقی بماند. بخش کشاورزی مملو از پتانسیل‌های اقتصادی برای افزایش سرمایه‌گذاری است و به‌آسانی می‌تواند با ریسک بسیار پایین، درآمد سرشاری نصیب بخش خصوصی کند، اما بدنه نیازمند تزریق سرمایه باید شناسایی شود. یکی از بسترهای سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی، تولید و پرورش شترمرغ است. چنانچه امروز بازار تشنه گوشت شترمرغ است و گوشت این پرنده به‌دلیل ارزش بالای غذایی آن و همچنین به لحاظ کیفیت پس از طبخ می‌تواند از گوشت گوسفند و گاو از سطح بالاتری برخوردار باشد.

پرورش شترمرغ یکی از آن کسب‌و‌کارهایی است که باید در آن تجربه و دانش زیادی داشته باشید تا بتوانید به‌‌صورت مستقل فعالیت کنید. اگر درصدد احداث مزرعه پرورش شترمرغ هستید، با بهین صنعت یاب همراه باشید. چه کارهایی باید انجام دهید؟ چه اقداماتی برای پرورش بهتر این پرندگان بزرگ انجام دهید؟ شرایط بازار چگونه است؟ فضای مناسب پرورش چقدر باشد؟ پاسخ این سوالات و بسیاری سوالات دیگر را در این گزارش طرح توجیهی پرورش شترمرغ خواهید خواند.

معرفی طرح توجیهی پرورش شترمرغ

شترمرغ ها پرندگانی با قابلیت سازگاری بسیار بالا می باشند. به همین جهت امکان پرورش آنها در طیف جغرافیایی وسیعی وجود دارد، بطوریکه در حال حاضر این پرنده از مناطق گرم آفریقای جنوبی تا مناطق سرد آمریکای شمالی پراکنده بوده و به راحتی مورد پرورش قرار می گیرد. به طور کلی شترمرغ ها توانایی زندگی در دامنه دمایی ۴۵+ ۵۰+ تا ۲۰ درجه سانتی گراد را به راحتی دارا بوده و در اینگونه مناطق توانایی پرورش و تولید را خواهند داشت. دوره پرورش شترمرغ گوشتی حدود یک سال تا ۱۵ ماه است و وزن شترمرغ زنده ۱۲۰ کیلوگرم است که حدود ۳۵ درصد آن را گوشت تشکیل می‌دهد و سایر ملزومات ازجمله گوشت، پوست و امحاء و احشاء نیز برای صادرات ارزش افزوده ایجاد می‌کند.

پرورش شترمرغ را باید در گروه صنایع سودآور دسته‌بندی کرد، صنعتی که در سال‌های اخیر با وجود سودآوری بالا و هزینه‌های اندک، چندان مورد توجه قرار نگرفته و ظرفیت‌های آن مغفول مانده است.

این درحالی است که برخی از کشورهای افریقایی و آسیایی با استفاده از این ظرفیت به سود مطلوبی دست یافته‌اند. در کشور ما نیز از حدود ۸ سال پیش تاکنون تکثیر و پرورش این ماکیان مورد استقبال متقاضیان بسیاری قرار گرفته و با گذشت زمان و به دلیل سودآوری این صنعت، تعداد آنها نیز در حال افزایش است. علاوه‌بر این، یکی از مهم‌ترین دلایل توسعه پرورش شترمرغ در کشورها استفاده از گوشت آن است، گوشت این پرنده دارای خواص درمانی بسیاری است و می‌تواند در درمان بسیاری از بیماران قلبی و افرادی که دارای چربی خون هستند نقش حائز اهمیتی داشته باشد.

از سوی دیگر در کنار گوشت شترمرغ، پوست و پر این پرنده نیز دارای مصارف عمده‌ای است، به طوری که چرم این پرنده به دلیل انعطاف‌پذیری و مقاوم بودن هم‌ردیف پوست کروکودیل و مار قرار می‌گیرد واز پر و تخم شترمرغ نیز برای کارهای زینتی بسیاری استفاده می‌شود. براساس مطالعات انجام شده نسبت تبدیل غذا به گوشت و تعداد تولیدمثل سالانه شترمرغ از گاو و گوسفند بیشتر است، تجربه موفقیت آمیزی که نیازمند توجه بیشتر است.

معرفی کاربردها و مزایای طرح توجیهی پرورش شترمرغ

گوشت شترمرغ به دلیل کلسترول پایین در فهرست گوشت‌های باکیفیت قرار دارد. گوشت شترمرغ که در گروه گوشت های قرمز طبقه بندی می شود و از ارزش غذایی بسیار بالایی برخورداراست، به طوری که می توان گفت یکی از کم چرب ترین و سالم ترین نمونه های گوشت قرمز در دسترس است.
نکته جالب توجه در مورد گوشت شترمرغ این است که کالری، کلسترول و چربی آن حتی از گوشت مرغ و بوقلمون هم پایین تر است. از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد پرورش این حیوان پوست یا چرم آن است که در فهرست مرغوب‌ترین چرم‌ها قرار‌ گرفته و به علاوه آن از تخم شترمرغ هم به دو صورت خوراکی و تولید جوجه استفاده می‌شود، ضمن اینکه پوسته آن نیز به‌عنوان پایه‌های زینتی، محبوبیت قابل‌توجهی در بین مردم دارد. از پوسته تخم شترمرغ در صنایع تزئینی، ساخت آباژور، نقاشی و… استفاده می‌شود و بازار خوبی در کشورهای امریکای شمالی، اروپا و جنوب شرق آسیا دارد. مجموع این خصوصیات ویژه کمک می‌کند بتوانیم توجیه مناسبی برای تاسیس یک واحد تولید شترمرغ داشته باشیم.

طرح توجیهی پرورش شترمرغ :: روغن شترمرغ

اگرچه پرورش شترمرغ در ایران اتفاق جدیدی نیست، اما فراوری محصولات فرعی و صادرات آن می‌تواند منبعی برای کسب درآمد ارزی باشد. به دلیل هم‌جنس بودن روغن شترمرغ، مولکول‌های چربی این محصول با چربی انسانی، همخوانی مطلوبی با بدن داشته و قابلیت جذب آن بالاست. از اینها گذشته برای از بین بردن دردهای مفصلی، جوان کردن پوست، ترمیم سوختگی، از بین بردن ترک‌های دست و صورت و همچنین رفع گرفتگی عضلانی بسیار موثر است.
به خاطر شرایط اقلیمی و آب و هوایی ایران، موقعیت منحصر به‌فردی برای پرورش شترمرغ و استحصال روغن از آن فراهمم است. هرچه از خط استوا دورتر می‌شویم، هوای آن منطقه سردتر می‌شود، چنین کشورهایی پتانسیل قابل توجهی برای بازار فروش روغن‌های شترمرغ هستند. زیرا هرچقدر که هوا سرد می‌شود، به دلیل جلوگیری از ترک خوردن پوست و کاهش دردهای مفصلی، تمایل برای استفاده از این محصول افزایش می‌یابد؛ ضمن اینکه چنین مناطقی برای پرورش این حیوان، شرایط استاندارد آب و هوایی ندارند.
از هر شترمرغ بسته به نوع تغذیه و مدیریت گله، می‌توان تا ۲۶ کیلوگرم چربی نیز استحصال کرد؛ چربی که به صورت فله‌ای حداقل ۴۵۵ هزارتومان در هر کیلوگرم قیمت دارد. اکنون درهای بازارهای جهانی به خصوص مناطق سردسیر برای ایران باز است و به راحتی می‌توان روغن شترمرغ را در بسته‌بندی‌های کوچک و فانتزی به کشورهای مختلف فروخت.

طرح توجیهی پرورش شترمرغ :: پرهای شترمرغ

در ۱۴ سال گذشته پرهای شترمرغ به دلیل کمبود دانش فنی و بازار مصرف و همچنین با هدف جلوگیری از آلوده شدن مزارع اغلب سوزانده می‌شد، در سال‌های اخیر بازار خوبی برای پرهای شتر مرغ ایجاد شده و این محصول هم در داخل و هم در خارج از کشور عرضه می‌شود. به گفته پژوهشگران، ۱۷ نوع پر مختلف از بدن شترمرغ‌های بالغ و کشتاری استحصال می‌شود که این پرها از نظر شکل، ظاهر، بافت و کارآیی با یکدیگر متفاوت هستند و این مسئله یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این پرنده است.

برای حصول پرهای باکیفیت، باید عملیات پرچینی انجام شود، زیرا پرهای اولیه‌ای که از این عملیات به‌دست می‌آید دارای کیفیت بسیار پایینی است اما پرهایی که بعد از ۶ ماه جایگزین آنها می‌شوند با کیفیت و مرغوب‌اند.

وضعیت تولید گوشت شترمرغ

شترمرغ از پرندگانی است که از دو دهه گذشته نخستین محموله آن از آفریقای جنوبی به کشور وارد شد و دوره رشدی مناسبی را طی کرد. از ۸۰۰ هزار قطعه شترمرغ موجود در جهان ۱۰۰ هزار قطعه آن به ایران تعلق دارد، در حالی که تمامی پوست آن بدون فرآوری و ارزش افزوده صادر می‌شود. ایران و کشورهای آسیایی از قبیل ترکیه، پاکستان و چین در رده چهارم پرورشی دنیا قرار دارند و کشورهای اروپای شرقی، روسیه و هند جزو دسته پنجم هستند.

بر اساس گزارش‌های دریافت‌شده، حدود ۱۲٫۵ درصد از کل تولید گوشت شترمرغ دنیا در ایران انجام می‌شود که این عدد در مقایسه با آنکه ایران ۱٫۱ درصد از جمعیت دنیا را در بر دارد، عدد مناسبی است. در حال حاضر تعداد ۲۳۰ واحد پرورش شترمرغ به ظرفیت ۶۶۰۰ قطعه مولد و ۸۵۰۰۰ قطعه پرواری در کشور وجود دارد که بر اساس ظرفیت فوق، سالانه  بالغ بر ۳۹۵۰ تن گوشت تولید می‌شود.

قسمت عمده تولید شترمرغ در ۱۲ استان کشور است که بیشترین آن‌ها در استان سمنان با یک‌هزار و ۲۵۰ قطعه شترمرغ مادر و شش‌هزار قطعه گوشتی، سپس اصفهان با یک‌هزار و ۸۰ قطعه مادر و یک‌هزار و ۴۵۰ قطعه گوشت و استان البرز با ۵۶۰ قطعه مادر و ۱۰ هزار و ۷۹۰ قطعه گوشتی در رده‌های بعدی قرار دارند.

بررسی بازار فرآورده های شترمرغ

بازار مصرف محصولات شترمرغ چه محصولات اصلی مانند گوشت و پوست و چه محصولات فرعی مانند وسایل آرایشی به‌دست آمده از روغن شترمرغ و پر در جهان رو به گسترش است، به‌ویژه در بخش پوست و گوشت با توجه به مشخصات بی‌نظیر این محصولات روز به روز بر آمار مصرف در جهان افزوده می‌شود. بنابراین اگر امکانات و ابزار ویژه ایران برای تولید، با برنامه ساماندهی شده و مشخص به کار گرفته شود از لحاظ قیمت تمام شده محصول و همچنین کیفیت به راحتی قابلیت رقابت با کشورهای دیگر را دارد و از این راه نه تنها مانع از خروج ارز ازکشور می‌شویم بلکه با صادرات محصولات این حیوان؛ آمار صدور کالاهای غیرنفتی را افزایش داده و از این طریق علاوه بر اشتغال نسل جوان سود قابل‌توجهی را عاید کشور خواهیم کرد.

دانش فنی پروژه و روش تولید محصول در طرح توجیهی پرورش شترمرغ

در مرحله اول، نیاز به تاسیسات پرورشی داریم تا به کمک آنها جوجه‌ها را از زمان تولد تا دوماهگی نگهداری کند. براساس محاسبات انجام شده در یک مزرعه کوچک در هفته به‌طور متوسط ۲۵ قطعه جوجه متولد می‌شود که فضای موردنیاز محاسبه شده با در نظر گرفتن پن‌‎های اضافی، اتاق تجهیزات، اتاق کارگری و راهروها شامل ۱۲۰متر‌مربع فضای مسقف و نیز ۱۸۵ متر‌مربع گردشگاه است. برای نگهداری جوجه‌ها باید تجهیزاتی مانند وسایل کنترل حرارت و زیرساخت مناسب را در نظر داشته باشید. فضای ۷۷ متری حصاری دارای سقف برای جوجه‌ها گام اولی است که باید بردارید.

ارتفاع این حصار باید حدود یک متر باشد. برخی جوجه‌ها نسبت به سایر جوجه‌ها ضعیف‌تر هستند و به همین دلیل از بین می‌روند. به‌طور معمول ۳۰ درصد جوجه‌هایی که به دنیا می‌آیند قبل از سه‌ماهگی از بین می‌روند، اما شما به دلیل اینکه نمی‌دانید کدام جوجه می‌ماند و کدام از بین می‌رود باید به همه آنها به‌صورت یکسان خدمات بدهید. بنابراین فضای مسقف لازم ۸۰مترمربع و گردشگاه لازم در حدود ۱۸۹مترمربع است.

در برخی کشورها نظیر ‏آلمان باید دوره‌ای را در زمینه پرورش شترمرغ گذراند. خوشبختانه کشورهای دیگر تا این حد سخت‌گیر ‏نیستند و پرورش شترمرغ را همچون دیگر فعالیت‌های مزرعه‌ای تلقی می‌کنند. برای اینکه استارت کار خود را بزنید، باید به نکاتی مانند مجوز برای مالکیت پرندگان، مجوز برای حمل‌و‌نقل پرندگان، احداث چاه تلفات برای دفن پرنده‌های مرده، بازرسی‌های دامپزشکی و معیارهای امنیت زیستی (‏Bio Security‏) نظیر حوضچه ورودی وسایل نقلیه (که وسایل نقلیه هنگام ‏ورود به مزرعه از داخل مواد ضد عفونی عبور کنند) دقت داشته باشید.

مطالعات مالی و اقتصادی طرح توجیهی پرورش شترمرغ

 ۶۰ درصد هزینه تولید را تغذیه تشکیل می‌دهد و اگر خوراک حیوان باکیفیت مناسب در دسترس نباشد، میانگین تغذیه از حد استاندارد کمتر می‌شود و این امر تاثیر قابل توجهی در افزایش هزینه‌های تولید دارد. نبود کشتارگاه‌های صنعتی باعث می‌شود کشتار در شرایط سنتی، باکیفیت بهداشتی نامناسب و هزینه‌های بالا انجام شود. وقتی کشتار مکانیزه باشد، ضمن اینکه تعداد بیشتری شترمرغ در هر ساعت کشتار می‌شود، بخش‌های غیرخوراکی آن نیز می‌تواند به صورت فرآورده‌های جانبی به بازار عرضه شود و درآمد حاصل از آن را افزایش دهد.

برای اینکه بدانید اخذ چه نوع مجوزهایی برای احداث مزرعه شترمرغ لازم است باید با مراکز مرتبط از جمله معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی و یا معاونت های امور دام بخش طیور غیر مرسوم و سازمانهای مرتبط با پرورش شترمرغ منطقه مشورت کنید. مطابق محاسبات بهین صنعت یاب برای ایجاد یک مزرعه پرورش شترمرغ با ظرفیت اقتصادی ۷۰۰قطعه پرواربند و تولید ۳۰۰عدد تخم شترمرغ و ۸۰۰۰قطعه جوجه یک روزه شترمرغ به چیزی حدود ۵۰میلیارد ریال سرمایه اولیه نیاز می باشد. حدود ۳ سال هم طول می‌کشد که برگشت سرمایه صورت بگیرد. همچنین چنین طرحی برای بیش از ۲۰نفر اشتغال‌زایی مستقیم در پی دارد.

لازم به ذکر است که آمار و ارقام ذکر شده تقریبی می‌باشد؛ لذا جهت تهیه مطالعات امکان سنجی مستند، به روز و قابل دفاع با شرکت بهین صنعت یاب جهت تهیه طرح توجیهی پرورش شترمرغ تماس حاصل نمایید.

محل پیشنهادی اجرای طرح توجیهی پرورش شترمرغ

بهترین مناطق جهت پرورش این پرنده مناطق حاشیه کویر و اقلیم خشک می باشد، البته این بدان معنا نیست که در نقاط سردسیر و یا مرطوب امکان پرورش شترمرغ وجود ندارد اما به دلیل نیاز به کنترل عوامل نامساعد جوی نظیر رطوبت زیاد و احتمالا سرمای بیش از حد هزینه های تولید در اینگونه مناطق اندکی بیشتر از مناطق کویری خواهد بود.
شترمرغ ها حداقل یک میلیون سال در آفریقا زیسته اند و روزگاری نیز از اسپانیا تا غرب چین پراکنده بودند، حتی در دهه ۱۹۶۰ شترمرغ های وحشی در سوریه هم وجود داشته اند. شاید بتوان گفت، در هر نقطه ای که بتوان یک فضای وسیع و مسطح جهت جست و خیز و فعالیت این پرنده در نظر گرفت، امکان پرورش نیز وجود دارد. ایران به لحاظ اقلیمی به جز نوار ساحلی شمال و جنوب، منطقه مساعدی برای پرورش شترمرغ است. همچنین سادگی پرورش آن و تنوع محصولات شترمرغ، علاقه مندان زیادی را به خود جلب کرده است.

نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد درباره طرح توجیهی پرورش شترمرغ

طرح توجیهی پرورش شترمرغ می‌تواند از توجیه اقتصادی بالاتری نسبت به سایر دام‌ها برخوردار باشد. براساس آمار، ۲۳۰ مجموعه پرورش شترمرغ در ایران فعالیت دارند. پرورش این پرنده به شرط رعایت چند اصول از جمله، طراحی و ساخت اصولی مزرعه، مدیریت علمی آن و ظرفیت ژنتیکی و تولیدی مناسب شترمرغ‌ها دارای سودآوری قابل قبولی خواهد بود. در صورتی که به بخش تولید شترمرغ در کشور توجه بیشتری شود و مانند سایر بخش‌ها نهاده به قیمت دولتی دریافت کنند، این قابلیت وجود دارد که گوشت شترمرغ جایگزین گوشت قرمز شده و به قیمت کمتری به فروش برسد.

بیشترین ارزش اقتصادی شترمرغ از پوست آن است، اما متأسفانه صنایع فرآوری‌کننده آن در کشور ما وجود ندارد و قسمت اعظم درآمد تولیدکنندگان داخلی از گوشت آن است، در حالی که در دنیا این روند برعکس است. سهم اقتصادی تولید شترمرغ در دنیا ۳۰ درصد از گوشت، ۷۰ درصد از پوست و پر است، در حالی که در ایران ۶۵ درصد از سهم اقتصادی مربوط به گوشت، ۲۰ درصد پوست و ۱۵ درصد از پر آن است.
لازم است که بخش خصوصی در زمینه فرایند تکمیلی بیشتر وارد شده و برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر در این بخش اقدامات بیشتری صورت گیرد تا پوست شترمرغ در داخل کشور فراوری شده و با ارزش افزوده صادر شود. با توجه به نوپا بودن صنعت پرورش شترمرغ در کشور، لازم است که صنایع وابسته آن نیز رشد کند.

مقاله پیشنهادی : روش پرورش شتر مرغ

در صورت نیاز به مطالعات امکان سنجی و طرح توجیهی کاملاً تخصصی، به روز، مستند و قابل دفاع در کلیه بانک ها با شرکت بهین صنعت یاب تماس حاصل نمایید.