سرمایه گذاری در تولید ژلاتین از استخوان

تولید ژلاتین حلال گاوی

ژلاتین در صنایع دارویی و غذایی مانند صنایع قنادی و شکلات، صنایع گوشتی و حتی صنایع لبنی مصارف زیادی دارد. ژلاتین تولیدی در کشورهای خارجی از گوشت خوک تهیه می شود و در کشورهای اسلامی کاربرد ندارد، از این رو می توان با تولید این محصول در کشور، بازار این محصول پر کاربرد را در کشورهای اسلامی از آن خود کرد. در این گزارش علاوه بر بررسی بازار و روش تولید ژلاتین، سرمایه مورد نیاز تولید این محصول نیز آورده شده است، با بهین صنعت یاب همراه باشید.

معرفی محصول

نام ژلاتین از کلمه لاتین Gelatus به معنی سفت و محکم و یخ زده گرفته شده است. ژلاتين يك محصول پروتئيني است كه از منابع مختلف از كلاژن ها و مواد پروتئيني دامي نظير استخوان و بافت هاي هم بند دام ها، پوست خوك، گوشت ماهيان غير خوراكي، پوست ماهي و ساير منابع پروتئيني قابل تهيه مي باشد ولي از آنجا كه منابعي مانند گوشت ماهي و دام بطور مستقيم مورد مصرف خوراكي دارد و گران قيمت مي باشد معمولا ژلاتين را از ضايعات پوست و گوشت و استخوان و يا منابع پروتئيني غير خوراكي تهيه مي نمايند كه اغلب بصورت پودرو گرانول توليد مي گردد.

ژلاتین یکی از پرمصرف ترین مواد پروتئینی کلوئیدی درصنایع غذایی، دارویی، پزشکی و نظامی است که در چهاردرجه متفاوت خوراکی، صنعتی، فوتوگرافی و دارویی تولید می شود. مهمترين مصارف ژلاتين در صنايع غذايي، داروئي و شيميايي است. ژلاتين از مواد غذايي ايمن و سلامت براي انسان ها محسوب مي شود اين ماده پروتئيني اهميت خاصي در صنايع غذائي، داروئي، صنعتي و پزشكي دارد. به ويژه در صنايع غذايي در تهيه مارمالادها و ژله ها و شيريني جات و بستني ها كاربرد داشته و به آساني در بدن جذب شده و حتي به هضم ساير مواد غذايي از طريق تشكيل امولسيون كمك مي نمايد. ژلاتین از سه منشا تولید می شود، پوست خوک، پوست گاو و استخوان گاو که 44 درصد ژلاتین دنیا از پوست خوک است.

میزان تولید ژلاتین در سال 2010 در جهان در حدود 315000 تن بوده است که این ژلاتین از مواد اولیه مختلف تهیه گردیده است. یعنی حدود 144300 تن از پوست خوک، 89500 تن از پوست گاو و گوسفند، 76300 تن از استخوان و 4900 تن از سایر منابع مانند پوست ماهی و… .

درصد مواد اولیه مورد استفاده در تولید ژلاتین در جهان

مشخصات فیزیکی و شیمیایی محصول

ژلاتین ماده‌ای جامد نیمه شفاف، بی‌رنگ، ترد و کمابیش بی‌مزه است که از کلاژن درون پوست و استخوان جانوران به‌دست می‌آید. ژلاتین معمولا بصورت پودر یا گرانول تولید می شود، رنگ آن زرد متمایل به قهوه اي و تقریبا بی بو و بدون مزه می باشد که از نظر فیزیکی تقریبا شفاف و شکننده می باشد. ژلاتین در آب گرم، گلیسرول و اسید استیک محلول و در حلال هاي ارگانیک غیر محلول می باشد. ترکیبات اصلی ژلاتین به شرح جدول ذیل می باشد.

معرفی کاربردها و مصارف محصول

همانگونه كه گفته شد، ژلاتين در صنايع مختلف كاربردهاي وسيعي دارد بطور كلي مصارف عمده ژلاتين به شرح ذيل مي باشد:

:: مصارف غذایی

از كاربردهاي عمده ژلاتين استفاده در تهيه شيريني، آبنبات، مارمالاد، دسرهاي آماده و… مي باشد، همچنين در محصولات لبني و فرآورده های گوشتي و غذاهايی منجمد بعنوان كلوئيد محافظ عمل مي كند.

:: مصارف داروئی

از ژلاتين براي تهيه كپسول هاي ژلاتيني نرم و سخت بعنوان روكش و Binder استفاده مي گردد. دليل استفاده از ژلاتين در صنايع دارويي اين است كه ژلاتين يكي از خالص ترين و كاملترين پروتئين هاي موجود مي باشد. همچنين خيلي سريع جذب بدن مي گردد. از دیگر مصارف ژلاتین در صنایع داروسازی، پوشش بعضی از قرص ها، جذب آب در بعضی از اعمال جراحی توسط ژلاتین می باشد.

:: مصارف صنعتی

ژلاتين در صنايعي نظير چسب سازي، صنايع نظامي، ساخت كاغذ اسكناس، رطوبت گير و غيره كاربرد دارد. همچنين در صنايع نساجي از ژلاتين بعنوان يك ماده جهت آهار زني، كوتينگ، تكميل پنبه، چرم، ابريشم و پشم استفاده مي شود. در صنايع كاغذ سازی از ژلاتين جهت توليد كاغذهای خود كاربن استفاده مي گردد. بدين ترتيب كه يك لايه نازك از ژلاتين بر پشت كاغذ زده مي شود، اين ژلاتين بصورت كپسول هاي بسيار ريزي مي باشد كه هنگامي كه بر روي كاغذ فشار آورده شود اين كپسول ها شكسته شده و اثر ژلاتين بر روی كاغذ بعد مي افتد كه اين حالت مانند اين است كه از كاغذ رویی، كپي گرفته شده است. در محصولات لبني و غذاهاي منجمد عمل پايدار كنندگي و كلوئيدي ژلاتين از كريستاليزه شدن يخ و شكر جلوگيري مي كند.

در صنايع دارو سازي ژلاتين بعنوان ماده اوليه توليد پوكه كپسول هاي نرم و سخت استفاده می شود. فرمولاسيون آن با آب، يا محلول هاي الكلي پلي هيدروليك می باشد. در دارو سازي مصرف كپسول هميشه به مصرف قرص ترجيح دارد.

روش تولید ژلاتین

ژلاتين از دو روش كلي قابل تهيه مي باشد. يكي روش سنتي كه تقريبا همان روش پخت است و ديگري روش شيميايي و سنتتيك. روش شیمیایی خود به دو روش اسیدی و قلیایی تقسیم می گردد. در روش های جدیدتر از آنزیم نیز جهت سرعت دادن به فرایند تولید ژلاتین استفاده می شود. البته نوعي ژلاتين از ماهي تهيه مي گردد كه از نظر تكنولوژی توليد كمي متفاوت با ژلاتين معمولي مي باشد.

بطور کلی ژلاتین از هر روشی که تولید گردد در آن سه عمل خالص سازی، تغلیظ، و خشک کردن انجام می گیرد.

در صورتي که فرآيند تولید ژلاتین با اسيد شروع گردد، روش را اسيدي و ژلاتين حاصل را نوع A و در صورتي که فرآيند با قليا شروع گردد روش را قليايي و نوع ژلاتين توليدي را B مي نامند. در مورد تولید ژلاتین از پوست خوک از فرایند اسیدی استفاده می گردد که البته این ژلاتین در کشورهای اسلامی کاربردی ندارد. در مورد تولید ژلاتین از استخوان گاو و گوسفند از فرایند قلیایی استفاده می گردد.

بررسی بازار 

امروزه با توجه به كاربردهاي وسيع ژلاتين در صنايع مختلف و افزايش روزمره مصرف اين كالا، از اهميت فوق العاده ای برخوردار گرديده است. از آنجایی كه در حال حاضر پوكه كپسول های دارويي از ژلاتين توليد ميگردد و ساليانه تعداد بسيار زيادي پوكه كپسول از ژلاتين در دنيا توليد مي گردد، اين ماده نقش مهمي را در صنايع دارو سازی بخود اختصاص داده است.

ژلاتین یکی از محصولاتی است که در صنایع مختلف شیمیایی، غذایی و دارویی کاربرد وسیعی دارد. در حال حاضر تنها یک کارخانه تولید ژلاتین در کشور فعال است که می توانند کارخانه های دیگری در این راستا راه اندازی شوند اما باید در نظر داشت ژلاتین انواع مختلفی دارد و هنوز این کارخانه نتوانسته است تمام سطح های تولید ژلاتین در کشور را تأمین کند. از این رو هر ساله بخش اعظمی از نیاز بازار به این محصول از طریق واردات که اکثراً از کشورهای ترکیه و فرانسه صورت می گیرد تامین شده است، تولید این محصول در داخل کشور علاوه بر برطرف نمودن نیاز داخلی باعث میشود از خروج ارز از کشور جلوگیری گردد. از آنجایی که تعداد واحدهای تولیدکننده در سطح خاورمیانه بسیار محدود می باشند، کشورهای مذکور نیازهای خود را از کشورهای اروپایی و آمریکایی (عمدتا” ژلاتین خوک) تهیه می نمایند.

قیمت ژلاتین استخوان گاو در حدود 8 تا 9 دلار و ژلاتین خوک بین 3 تا 4 دلار است. با توجه به قیمت ژلاتین های وارداتی و لزوم استفاده از محصولات حلال، احداث واحد تولید ژلاتین در کشور ضروروی به نظر می رسد.

میزان واردات ژلاتین به کشور در سال 1394

کشورهای اسلامی منطقه، در صورتی که بتوانند ژلاتین مورد نیاز خود را از کشورهای اسلامی تولیدکننده تامین نمایند، آن را جایگزین خواهند نمود. زیرا از نظر دین اسلام، استفاده از ژلاتین خوک مجاز نمی باشد. براساس پیش بینی های کارشناسی انجام شده، میزان نیاز ژلاتین در حال حاضر در منطقه خاورمیانه در حدود 40 هزار تن می باشد. بزرگترین ترین تولیدکنندگان ژلاتین در آسیا، کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش و مصر می باشد.

سرمایه گذاری مورد نیاز

مطابق تحقیقات بهین صنعت یاب و طبق استعلام هاي گرفته شده از شركت هاي ماشين ساز حداقل ظرفيت توليد ژلاتين بصورت صنعتي با توليد انبوه ١٠٠٠٠تن در سال می باشد ولي به دليل اينكه با اين ظرفيت حجم سرمايه گذاری بسيار بالا خواهد بود. به نظر می رسد كه بهتر است در ايران با ظرفيت های كمتر شروع بكار كرد. همانطور كه شركت ژلاتين آريا اين كار را با ظرفيت ١٢۵٠تن در سال آغاز كرده بود. به همين دليل ظرفيت پيشنهادی براي اين طرح حدود ١٠٠٠ تن در سال پيشنهاد می شود. با توجه به هزينه های اجراي طرح با ظرفيت فوق كه با نرخ سرمايه گذاری فعلي 190ميليارد ريال برآورد می گردد.

پيشنهاد منطقه مناسب برای اجرای طرح

با توجه به اينكه ماده اصلي توليد ژلاتين استخوان و ضايعات پوستي می باشد و اين مواد يكي از خروجي های اصلي كشتارگاه ها مي باشند كه فساد پذير نيز ميی باشد يعني حمل و نقل آن شرايط خاصي را مي طلبد پس نزديكي به محل تامين اين مواد بسيار مهم است. همچنين به اين دليل كه ژلاتين بصورت پودر و يا گرانول و بصورت خشك حمل و نقل می شود و ميزان فساد پذيري آن بسيار كم است. نزديكي به بازار مصرف از درجه اهميت كمتري برخوردار است.

به همين دليل پيشنهاد مي گردد كه واحد توليد ژلاتين حتما در نزديكي واحدهاي كشتارگاهي بخصوص كشتارگاه هاي صنعتي قرار گيرد تا از نظر تامين مواد اوليه مشكلي وجود نداشته باشد. براي مثال از كشتارگاه هاي تهران، مشهد، زياران قزوين و شيراز می توان نام برد.

جمع بندی

هر آنچه در این نوشتار گفته شد گویای لزوم احداث یک واحد صنعتی تولید ژلاتین از استخوان گاو  در کشور می باشد چرایی این موضوع همانطور که بررسی شد بدلیل واردات بالای این محصول می باشد و همینطور تنها واحدی که در کشور دارد فعالیت می کند جوابگوی تقاضای داخلی نیست. از طرفی احداث چنین واحدی تبعات مثبتی که در ذیل به آن اشاره شده است را به دنبال دارد.

١- ضرورت تامين مواد اوليه واحد توليد كپسول ژلاتين

٢- ايجاد در آمدهاي ارزي ناشي از صدور محصول ژلاتين به كشورهاي اسلامي

٣- ايجاد ارزش افزوده بالا با توجه به استفاده از ضايعات پروتئيني نظير استخوان ضايعات واحد هاي دباغي و يا پروتئين هاي درياي غير خوراكي

۴- افزايش صادرات محصولات غذايي كه با اصلاح فرمولاسيون ساخت آنها، با استفاده از ژلاتين خوراكي امكان بهبود كيفيت آنها ميسر خواهد بود.

۵- ايجاد فرصت هاي شغلي

۶ -امكان احداث و توسعه صنايع شيميايي كه جهت توليد آنها الزاماً بايد از ژلاتين استفاده نمود.

٧ -خودكفايي در امر توليد محصول

منبع: واحد تحقیقات سرمایه‌گذاری بهین صنعت یاب