دیدگاه منبع محور در استراتژی به چه معناست؟

در گذشته تحلیل های مرتبط با مدیریت استراتژیک عمدتاً با تمرکز بر محیط رقابتی انجام می شده است، به این صورت که اهداف، نقشه استراتژی و استراتژی در سطوح عملیاتی با توجه به فرصت ها، تهدیدها و روندهای محیط رقابتی به کار گرفته می شده است. دلیل اصلی استفاده از این رویکرد، با ثبات بودن شرایط رقابتی و اهمیت داشتن جذابیت صنعت در نظر مدیران بوده است. با پویا تر شدن شرایط و محیط رقابت و افزایش عدم قطعیت در حوزه های مختلف، دیدگاه جدیدتری به نام رویکرد منبع محور مورد توجه قرار گرفته است. به عبارتی دیگر تاکید بر ارتباط میان استراتژی و محیط بیرونی تغییر کرده است و رابطه میان استراتژی و منابع و قابلیت های داخلی سازمان بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است.

تدوین استراتژی بر مبنای منابع و قابلیت ها به چه معناست؟

هدف اصلی از به کارگیری ابزارهای استراتژی، موفقیت بلندمدت یک سازمان است و ماهیت استراتژی بر نگاه سیستماتیک و آینده نگر  استوار است. در دنیای کنونی که علایق و سلایق مشتریان به سرعت دچار تغییر می شود، موفقیت بلندمدت برای یک سازمان تنها از طریق اتکا بر تحلیل های بازار و صنعت حاصل نمی شود. از این رو تکیه بر محیط داخلی سازمان مبنای محکم تری برای موفقیت بلندمدت فراهم می کند. از این رو سازمان ها و کسب و کارهای پیشروی جهان این حقیقت را پذیرفته اند که محیط داخلی سازمان نقش به مراتب مهم تری در موفقیت کسب و کارشان دارد و این رویکرد می تواند موجب انطباق و انعطاف پذیری سازمان شود. به عنوان مثال، شرکت هوندا بر یک قابلیت بسیار مهم به نام طراحی و ساخت موتور تمرکز دارد که موجب شده در حوزه های خودرو و موتور سیکلت با استفاده از این قابلیت در بازار جهانی رقابت کند.

چه زمانی استفاده از دیدگاه منبع محور در استراتژی اهمیت بیشتری می یابد؟

یکی از مواردی که باید به آن توجه شود این است که صنایع گوناگون از بسیاری از جنبه ها تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. این تفاوت ها می تواند در مورد شرایط رقابتی، میزان تاثیرگذاری تکنولوژی در این صنایع، میزان نیاز به دارایی های ثابت و متغیر و سایر عوامل باشد. بنابراین استفاده از ابزارها و رویکردهای استراتژی نیز با توجه به ماهیت صنایع متفاوت است.

به طور کلی هر میران تغییرات و پویایی محیط رقابتی بیشتر باشد و کسب و کار در محیطی فعالیت کند که عوامل تکنولوژیکی، سیاسی، اقتصادی و زیست محیطی بر آن اثرگذاری بیشتری داشته باشد، استفاده از رویکرد منبع محور اهمیت بیشتری می باید، زیرا عوامل داخلی یک سازمان می تواند احتمال موفقیت بیشتری را در بلندمدت فراهم کند.

به عنوان مثال مایکروسافت که در یک محیط رقابتی بسیار پویا و مبتنی بر تکنولوژی فعالیت می کند، با تاکید بر یک قابلیت کلیدی به نام قابلیت مدیریت اکوسیستم و روابط با شرکا، توانسته است رشد نسبتاً پایداری داشته باشد.

محیط داخلی سازمان به چه معناست؟

دیدگاه منبع محور بر محیط داخلی سازمان متمرکز است، اما محیط داخلی یک سازمان به چه معناست و چه عواملی را شامل می شود؟

محیط داخلی سازمان شامل موارد زیر است:

• اهداف و ارزش ها
• سیستم ها و فرایندها
• ساختار سازمانی
• فرهنگ سازمانی
• منابع
• قابلیت ها و شایستگی های کلیدی

دیدگاه منبع محور بر لزوم استفاده صحیح از این مولفه های بیان شده تاکید دارد. در میان مولفه های ذکر شده، بهره برداری صحیح و توسعه منابع و قابلیت ها رکن اصلی دیدگاه منبع محور است؛ اما سایر عوامل نیز به میزان زیادی اهمیت دارد. به بیان دیگر موفقیت یک سازمان در گروی استفاده صحیح از تمام مولفه های پیش رو است.

منابع و قابلیت ها چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

آگاهی از تمایز میان منابع و قابلیت ها بسیار مهم است. منابع، دارایی های مولدی است که در اختیار بنگاه قرار دارد و قابلیت ها کارهایی است که بنگاه با استفاده از ترکیب منابع می تواند انجام دهد. منابع به تنهایی قادر به خلق مزیت رقابتی برای سازمان نیستند و باید با یکدیگر ترکیب شده و قابلیت سازمانی ایجاد کنند.

منابع سازمانی به چند دسته تقسیم می شوند؟

منابع انسانی: که شامل تخصص ها، مهارت ها، دانش ضمنی افراد، ارتباط و همکاری میان اعضا، نگرش و انگیزش می شوند.

منابع ناملموس: منابع ناملموس قابل مشاهده نیستند و حتی در بسیاری از موارد قابل اندازه گیری نیز نیستند، اما به صورت کلی اهمیت بیشتری نسبت به منابع ملموس دارند. این منابع شامل فرهنگ سازمانی، جایگاه برند، شهرت برند، حق اختراع و رازهای تجاری می شود.

شایان ذکر است در صورت های مالی شرکت ها، این منابع تا حد زیادی ناملموس است.

منابع ملموس: این منابع در صورت های مالی بنگاه ها قابل مشاهده است و شامل منابع فیزیکی (کارخانه، تجهیزات، زمین و ذخایر معدنی) و مالی (پول نقد، اوراق بهادار، ظرفیت وام گیری) می شود.

 انواع قابلیت سازمانی چیست؟

قابلیت های گوناگونی برای به کارگیری در سطح یک سازمان وجود دارد. نکته بسیار مهم این است که سازمان ها باید بر تعداد محدودی از قابلیت های سازمانی خود تاکید کنند که تاثیر استراتژیک و مهمی بر اهداف کلیدی سازمان داشته باشد.

این قابلیت ها می تواند در جنبه ها و حوزه های گوناگونی مانند عملیات، طراحی، بازاریابی، خدمات، وظایف سازمانی، اطلاعات مدیریت و تحقیق و توسعه باشند.

در ادامه بخشی از قابلیت های مهم ذکر شده است که سازمان ها تنها بر تعداد محدودی از این قابلیت ها تاکید دارند:

• مدیریت تملک
• نوآوری استراتژیک
• کنترل مالی
• توسعه محصول جدید
• بهبود مستمر
• طراحی محصول
• مدیریت برند
• پردازش کارآمد سفارش ها
• خدمات مشتری

در نهایت توجه به این رویکرد در شرایط متلاطم می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد و رویکرد منبع محور به عنوان یک دیدگاه کارآمد در بسیاری از شرکت های مطرح دنیا مورد پذیرش قرار گرفته است.