طرح توجیهی احداث گلخانه

مطالعات مقدماتی طرح توجیهی احداث گلخانه

مقدمه طرح توجیهی احداث گلخانه

با افزایش رو به رشد جمعیت جهان، مسئله امنیت غذایی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاست‌گذاران اقتصادی جوامع مختلف بدل شده است. تامین غذای سالم و ارگانیک در برنامه‌های توسعه‌ای اغلب کشورها جایگاه ویژه‌ای یافته است، اما در این میان محدودیت منابع آب، خاک، ویژگی‌های آب و هوایی و غیره باعث شده بشر به روش‌های نوینی در زمینه کشاورزی روی بیاورد. شیوه‌های آبیاری به روش قطره‌ای و بارانی، احداث سدها برای تامین آب مورد نیار مزارع کشاورزی، کاهش استفاده از روش‌های غرقابی در کشت، روی آوردن به محصولاتی که به آب کمتری نیاز دارند، استفاده از روش‌هایی برای افزایش بهره‌وری و تولید در سطح و غیره همه و همه از روش‌هایی است که بشر برای مقابله با محدودیت‌های موجود به آنها روی آورده است. کشت گلخانه‌ای هم یکی از روش‌هایی است که در جهت کنترل عوامل طبیعی و افزایش بهره‌وری در تولید به کار گرفته می‌شود.

 شاید بارها هنگام خرید میوه و سبزیجات از فروشگاه به این فکر افتاده باشید که با بودن محصولات باکیفیت جالیزی و فصلی چه نیازی به تولید محصولات گلخانه‌ای آن‌هم خارج از فصل بوده و ممکن است از نظر کیفیت محصولات گلخانه‌ای دچار تردید شده باشید. این درحالی است که نباید فراموش کنیم با توجه به صنعتی شدن زندگی‌ها و مهاجرت گسترده روستاییان به شهرهای بزرگ، به نوعی تولید محصولات کشاورزی کاهش یافته و تامین نیازهای برخی اقلام وابسته به واردات محصولات شده و از طرفی بروز برخی تغییرات اقلیمی نیز عاملی موثر در این زمینه یعنی واردات محصولات کشاورزی شده است که یکی از راهکارهای جبران این کسری استفاده از تکنولوژی‌های نوین کشت برای استفاده بهینه از منابع موجود و همچنین افزایش تولیدات با همین منابع موجود است. مهم‌ترین راهکاری که مدت‌هاست در سراسر جهان از سوی کشورهای پیشرفته در صنعت کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته، به کارگیری گلخانه‌های صنعتی برای تولید محصولاتی با شرایط مناسب است.

معرفی طرح توجیهی احداث گلخانه

کشت‌وکار گلخانه‌ای یکی از روش‌های شناخته‌شده و معمول در تولید محصولات کشاورزی است که محدودیت‌های مربوط به شرایط خوب یا بد جوی را نداشته و قابلیت سرمایه‌گذاری هم در مناطق سردسیر و هم در مناطق گرمسیری را دارد. خصوصاً با پیشرفت‌های فناوری در دنیای امروز و ساخت سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی جدید، امکان بهره‌وری از روش‌های گلخانه‌ای در تولیدات کشاورزی بیشتر شده است. همچنین صرفه‌جویی در مصرف حامل‌های انرژی در دنیای امروز راهکاری آینده‌نگر و قابل تقدیر است که در بسیاری از کسب‌وکارهای جهان رعایت می‌شود. کمبود منابع آبی و گرمایی در بخش کشاورزی باعث شکل‌گیری تجارت‌ گلخانه‌ای شده است که با مصرف کمتر انرژی، به تولید محصولات مورد نیاز مردم می‌پردازد، این مسئله خصوصاً در کشورهایی که با بحران کم‌آبی روبه‌رو هستند بیشتر به چشم می‌خورد.

کشت بدون خاک یا هیدروپونیک از جمله روش‌هایی است که در سال‌های اخیر طرفداران بسیاری پیدا کرده است. امروز محصولات متفاوتی در گلخانه‌ها برای تامین نیازهای غذایی مردم خارج از فصل برداشت در فضای باز تولید می‌شود. خیار، گوجه، فلفل دلمه‌ای، توت فرنگی و انواع سبزیجات و صیفی‌جات از جمله محصولاتی است که کشت گلخانه‌ای آن طرفداران زیادی دارد. تولید و عرضه محصولات گلخانه‌ای، فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاران فراهم آورده تا هم از سود اقتصادی مناسبی بهره‌مند شوند و هم گام موثری در جهت تولید و اشتغال این سرزمین بردارند. طبیعتاً پرداختن به همه این موارد در یک گزارش کار بسیار دشوار یا حتی غیر‌ممکنی است؛ بنابراین در این گزارش طرح توجیهی احداث گلخانه، به تولید و پرورش هیدروپونیک توت‌فرنگی می‌پردازیم. اگر به دنبال یک سود حداقل۴۰ درصدی هستید، ادامه گزارش را از دست ندهید.

مزایای اجرای طرح توجیهی احداث گلخانه

طی سال های اخیر شاهد روند رشد روزافزون احداث واحدهای گلخانه ای در سراسر کشور هستیم. در واقع گلخانه به مثابه یک تکنولوژی جدید به شدت مورد پذیرش کشاورزان قرار گرفته است. تولید خارج از فصل، امکان کنترل عوامل محیطی، امکان کشت هر محصول در هر منطقه آب و هوایی، کنترل آفات و بیماری ها، مصرف کمتر آب، راندمان بالای تولید، دوام محصول پس از برداشت، قیمت بالاتر محصول برای فروش در خارج از فصل و مواردی از این دست، مزایای احداث گلخانه هستند.

بررسی بازار 

کشور ایران با دارا بودن جمعیت ۸۰میلیونی و سرانه مصرف سبزیجات ۸۰کیلوگرم، کشوری با پتانسـیل بالا جهت انواع کشت های گلـخانه ای محسـوب می شود. امروزه تولید ارزان (با کـاهش هزینه های تولید) و سالم (بدون سم و عناصر سنگین) از مهم ترین فاکتورهای تولید در هر کشوری محسوب می شود.

کشت‌وکار گلخانه‌ای یکی از مهم‌ترین کسب‌‌وکارهای دنیای امروز است که موازی با اهداف جهانی انرژی پیش می‌رود و سعی در به حداقل رساندن مصارف آن دارد. ضمن اینکه تولیدات گلخانه‌ای نسبت به کشاورزی سنتی بازده بالاتری نیز دارند و به همین دلیل تقاضای بازار جهانی برای آنها بیشتر است، به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود این صنعت در سال‌های آینده رشد چشمگیری پیدا کند. طبق آمارهای گرفته شده، تجارت گلخانه‌ای تا سال ۲۰۲۰ با نرخ رشد سالانه ۸.۸درصد به ارزشی برابر با ۲۹. ۶۴میلیارد دلار می‌‌رسد.

در این میان، به‌ویژه سیستم‌های گرمایشی و گلخانه‌های شیشه‌ای بزرگ‌ترین سهم را در این بازار طی سال‌های اخیر داشته‌اند. همچنین در سال ۲۰۱۵ میوه‌ها و سبزیجات گلخانه‌ای حداکثر سهم بازار را به خود اختصاص داده بودند و انتظار می‌رود که در سال‌های آتی نیز بیشترین سهم در محصولات گلخانه‌ای از آنِ میوه و سبزی باشد.

با توجه به اینکه کشور ایران دیر یا زود به سازمان تجارت جهانی (WTO) خواهد پیوست، بنابراین ناگزیر است قبل از پیوستن به این سازمان، تولیدات گلخانه ای و باغبانی را به استاندارد جهانی برساند. در حال حاضر تولیدات باغبانی کشور ترکیه دو برابر کشور ایران است که این خود هشداری جدی جهت ارتقای بخش باغبانی به ویژه صنعت گلخانه محسوب می شود. واردات انواع میوه و تره بار به ویژه در سال های اخیر شاهدی بر صحت این ادعاست. گفتنی است با توجه به پتانسیل های موجود در کشور پیش از آنکه دیر شود، می توان کمبودهای این حوزه را (چه در بخش باغات و چه در بخش گلخانه که نیاز اساسی به تکنولوژی های مدرن دارد)  جبران کرد.

بازدهی مناسب، کوتاه بودن دوره تولید نسبت به کشت در فضای باز و عدم استفاده از خاک در فرآیند تولید (در جاهایی که محدودیت منابع خاک داریم) از قابلیت‌ها و مزایای این روش تولید به حساب می‌آید، علاوه بر اینها توت‌فرنگی از میوه‌های پرطرفدار در بازار است و بازار فروش مناسبی دارد؛ یعنی به نوعی خیالتان از بازار فروش و مشتریان راحت است. در این روش تا ۱/۵ برابر کشت معمولی محصول برداشت می‌شود. در حال حاضر شرایط مناسبی بر بازار محصولات گلخانه‌ای حاکم است، البته مدنظر قرار دادن زمان مناسب کشت و تولید هر محصول می‌تواند نقش بسزایی در موفقیت افراد داشته باشد. محصولات باید در فصلی به بازار عرضه شوند که تولیدات فضای باز به‌عنوان رقیب جدی از بازار خارج شده باشند. درحال حاضر استان کردستان از مراکز اصلی پرورش توت‌فرنگی در کشور است.

دانش فنی پروژه و روش تولید محصول

پس از اینکه گلخانه شما آماده بهره‌برداری شد، نوبت به کاشت بذر یا نشای گیاه مورد نظر است که می‌خواهید در گلخانه پرورش دهید. تقریباً بذر تمام گیاهانی که پرورش خواهد یافت، خارجی است و از کشور‌هایی نظیر هلند، مجارستان، ترکیه و… وارد کشور می‌شود. فرآیند تولید و سود طرح توجیهی احداث گلخانه، با توجه به گیاهی تعیین می‌شود که کشت می‌کنید. مثلاً در مورد کشت خیار و گوجه‌فرنگی هم تعداد و قیمت بذر متفاوت است و هم دوره تولید. کسب درآمد و سود هم طبیعتاً تفاوت‌هایی دارد، اما گیاه توت‌فرنگی به‌صورت نشا کشت می‌شود.

تجهیزات مورد استفاده در طرح توجیهی احداث گلخانه، از سازه خود گلخانه شروع می شود و سیستم هایی مثل سیستم گرمایشی،  سرمایشی، آبیاری و سیستم اتوماسیون را که برای کنترل تمام تجهیزات به کار می رود  شامل می شود. علاوه بر اینها سیستم های لجستیکی که برای برداشت، بسته بندی و حمل و نقل محصولات به کار می روند نیز جزء تجهیزات گلخانه ای محسوب می شوند.

برای هر متر مربع بین ۱۶ تا ۱۸ بوته احتیاج میباشد که قیمت هر دانه آن با توجه به قیمت فعلی بازار بین ۱۵۰ تا ۱۷۰ تومان است. البته بحث تولید بذر و پرورش نشا تجارت جداگانه‌ای است که شاید در گزارش دیگری به آن پرداختیم؛ بنابراین برای تکمیل یک گلخانه ۵۰۰۰ متر مربعی حدود ۸۰هزار نشای آماده نیاز است که سرجمع ۸ تا ۱۰‌میلیون تومانی برای‌تان آب می‌خورد. از هر بوته حدود ۴۰۰ گرم توت فرنگی در سال برداشت می‌شود که در کل حدود ۲۵ تن برداشت خواهید داشت که قیمت تمام شده هر کیلوگرم تا حدود ۶۰۰۰ تومان می‌رسد. در بازار فروش اما بین ۱۰ تا ۱۳ هزار تومان متغیر است. پس از ۵/۲ تا ۳ سال تقریباً کل سرمایه شما بازمی‌گردد و در نهایت به طور میانگین یک سود ۴۰ درصدی حاصل می‌شود. البته باید توجه داشته باشید پس از دو سال باید به فکر جوان‌سازی بوته‌ها باشید. در این فرآیند از کنار بوته‌های قدیمی نشاهای جدید را جدا می‌کنید و دوباره کشت می‌کنید تا بوته‌ها جوان شوند و محصول بهتری داشته باشید.

مطالعات مالی و اقتصادی طرح توجیهی احداث گلخانه

کشت بدون خاک یا کشت هیدروپونیک گونه‌ای از کشت است که در آن برای تولید محصول به هیچ‌وجه از خاک استفاده نمی‌شود. در این روش بذر گیاه در یک بستر کشت بدون خاک کاشته می‌شود و مواد‌غذایی موردنیاز از طریق سیستم آبیاری و به‌صورت محلول به گیاه داده می‌شود. اگر قصد احداث و راه‌اندازی چنین کاری دارید باید بدانید گلخانه کمتر از ۵۰۰۰ متر برای این کار توجیه اقتصادی ندارد؛ بنابراین اگر فرض را بر فضای ۵۰۰۰متری گلخانه بگذاریم شما به ۸۰۰۰ متر مربع زمین نیاز دارید. بنابراین نخستین مسئله‌ای که با آن مواجه می‌شوید تهیه زمین مورد نظر است.
با توجه به قیمت متفاوت زمین در مناطق مختلف این موضوع به شما واگذار می‌شود، اما جدا از بحث زمین، احداث گلخانه، متر مربعی ۱۲۰ تا ۱۳۰هزار تومان برای‌تان هزینه برمی‌دارد یعنی چیزی حدود ۶۰۰‌میلیون باید برای ساخت گلخانه و شروع فعالیت باید در اختیار داشته باشید، از این مبلغ ۳۰۰‌میلیون جهت اجرای عملیات سازه‌ای (شامل ساخت اسکلت فلزی، عملیات تسطیح و خاکبرداری، نایلن‌کشی و غیره) و مابقی برای تجهیز و آماده‌سازی بستر کشت و شروع فعالیت اختصاص می‌یابد. یعنی چیزی حدود ۳۰۰‌میلیون که از این مبلغ برای تامین برق گلخانه (۲۰‌میلیون)، لوازم آبیاری (۲۰‌میلیون)، آماده‌سازی بستر کشت موزاییکی یا کارتن‌پلاست (۱۳۰‌میلیون)، خرید مواد اولیه شامل ۴۰۰ قالب آکروپیک (۴۸‌میلیون) و ۳۸ تن پرلیک (حدود ۳۰‌میلیون)، تامین بذر، محلول شیرهای برقی دستگاه پمپاژ و غیره (جمعا مبلغ۴۰ تا ۴۵‌میلیون) استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید که پلاستیک گلخانه بعد از فرسوده شدن نیاز به تعویض دارد و هزینه‌ای هم از این جهت باید پرداخت کنید که براساس مناطق مختلف کشور و شدت تابش آفتاب متفاوت است. در ضمن گلخانه‌های شیشه‌ای هم هستند که به دلیل هزینه زیاد در ایران متداول نیستند. برای کسب مجوز باید به سراغ اداره جهاد کشاورزی بروید که در صورت داشتن شرایط لازم زمین و پروانه چاه آب، نتیجه آزمایش تست آب برای کشت گلخانه‌ای و پاره‌ای استعلامات اداری حداقل یک ماه زمان می‌برد تا مجوز فعالیت به شما داده شود. برای کسب تسهیلات بانکی تا سقف ۵۰۰‌میلیون برای یک گلخانه ۵۰۰۰ متر مربعی باید پس از کسب مجوزهای لازم حداقل ۲۰درصد پیشرفت فیزیکی در کار داشته باشید. در نهایت با ۷نیروی کار می‌توانید گلخانه‌ای را در این مقیاس اداره کنید که ماهانه حدود ۱۰‌میلیون تومان هزینه در بردارد.

مکان یابی اجرای طرح

جانمایی‌های نادرست و مـکـان‌یـابی‌های غلط گلخانه‌ها، تجهیزات نامناسب و غیر‌کارشناسی، هزینه‌های تولید بالا، نداشتن بازارهای فروش و صنایع تبدیلی و فرآوری، از جمله مشکلات اصلی گلخانه‌داران کشور است. دولت سال‌هاست بر کشت محصولات گلخانه‌ای به‌ویژه صیفی‌جات تاکید می‌کند؛ اما پیش از اجرا باید به عوامل و مسائل مهم‌تری توجه کند. مکانیابی درست در اقلیم‌های مختلف، ایجاد تاسیسات و مراکز زیربنایی، آموزش گلخانه‌داران، ایجاد بازار فروش و صنایع جانبی و تبدیلی و از همه مهم‌تر راهکار کاربردی و عملی برای فعال کردن و اشتغالزایی فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی از جمله این موارد است که به آنها توجهی نشد.

برخی از گلخانه‌ها، بدون مطالعه اقلیم شناختی و توپوگرافی مناطق ایجاد شده است. برای نمونه تولید گوجه و‌ خیار در گلخانه‌های همدان منطقی و علمی نیست اما می‌توان همین محصولات را در جیرفت، ورامین و گرمسار با ۵۰‌درصد هزینه کمتر تولید کرد. این یعنی مطالعات مکان یابی طرح توجیهی احداث گلخانه و همچنین مدیریت گلخانه امری حیاتی ست.

کارشناسان بهین صنعت یاب به علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری در این زمینه توصیه می‌کنند، بهتر است قبل از هرگونه سیاست‌گذاری و هزینه کردن برای ورود به این صنعت خوب تحقیقات انجام دهید، به‌عنوان مثال تغییرات اقلیمی و آب و هوایی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای صاحبان گلخانه‌ است؛ پس لازم است شرایط جوی منطقه مورد نظر خودتان را حداقل طی دو دهه گذشته مورد بررسی قرار داده و با کارشناسان این صنعت مشورت کنید.

نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد

در صورت نیاز به مطالعات امکان سنجی و طرح توجیهی کاملاً تخصصی، به روز، مستند و قابل دفاع در کلیه بانک ها با شرکت بهین صنعت یاب تماس حاصل نمایید.