تولید گندم ، فرصت پرچالش برای ایران

گندم؛ مهم ترین محصول کشاورزی

گندم یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی است که تأمین آن با امنیت غذایی جامعه پیوند حساس و نزدیکی دارد. ایران یکی از خاستگاه های این غله ارزشمند به حساب می آید. سرانه مصرف گندم در ایران  (حدود ۱۷۰ کیلوگرم) بالاتر از میانگین جهانی  (۶۵ کیلوگرم) است و نیازمند واردات.

 اگرچه به نظر می رسد امسال تولید داخل کفاف مصرف را می دهد. برای تولید هر کیلوگرم گندم ۱۵۰۰-۱۲۰۰ لیتر آب مصرف می شود. کیفیت حداقل بخشی از گندم ایران در سطح استانداردهای جهانی نیست و هزینه های تولید بالاست که سبب کاهش رقابت پذیری گندم و آرد ایرانی می شود.

گندم یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی است که تامین آن با امنیت غذایی جامعه پیوند حساس و نزدیکی دارد. ایران یکی از خاستگاه های این غله ارزشمند به حساب می آید. سرانه مصرف گندم در ایران (حدود ۱۷۰ کیلوگرم) بالاتر از میانگین جهانی (۶۵ کیلوگرم) است و نیازمند واردات. اگرچه به نظر می رسد تولید داخل کفاف مصرف را می دهد. برای تولید هر کیلوگرم گندم ۱۵۰۰- ۱۲۰۰ لیتر آب مصرف می شود. کیفیت حداقل بخشی از گندم ایران در سطح استانداردهای جهانی نیست و هزینه های تولید بالاست که سبب کاهش رقابت پذیری گندم و آرد ایرانی می شود.

تاریخچه تولید گندم

تخمین هایی درباره ی کشت و کار گندم وجود دارد اما به نظر می رسد آغاز تولید این غله پر اهمیت با طلوع شهر نشینی و تمدن گره خورده (در حدود ۱۰ هزار سال پیش) باشد. کشت ارقام امروزی گندم حداقل ۳ هزار سال قدمت دارد. بر اساس پژوهش های مختلف منطقه خاورمیانه (نواحی از جهان که آغازگر تمدن و شهرنشینی بودند) از جمله ایران و به ویژه نواحی حاصلخیز اطراف رودخانه های دجاه و فرات، عراق، مصر و سوریه امروز به عنوان نخستین مکان های کشت گندم اشاره می شود. گندم بر اساس ویژگی های مختلف بذرها طبقه بندی می شوند. کاربرد آن ها بر همین اساس است. گندم های نرم بهاره یا پاییزه برای مصرف در صنایع بیسکویت سازی، شیرینی پزی و کیک پزی و از گندم های سخت پاییزه و بهاره بیشتر در صنایع پخت نان استفاده می شود.

گندم در صنایع غذایی (نان، بیسکویت، کیک، پاستا، ماکارونی) و همچنین در صنعت (برای کاغذ سازی، چسب سازی و در تهیه پودر لباسشویی) و از کاه و سبوس آن به عنوان خوراک دام (از افزودنی های اصلی در دامپروری) استفاده می شود.

کشت و کار جهانی گندم

گندم بیشتر از هرمحصول دیگری در دنیا و به طور متوسط در هر سال در ۲۱۸ میلیون هکتار در نقاط مختلف (تقریبا تمام کشورها) کشت و کار می شود. در کنار برنج قوت غالب اکثر مردم جهان را تشکیل می دهد. بر اساس آمار فائو، کشورهای چین (۱۲۲میلیون تن)، هند(۹۴ میلیون تن)، ایالت متحد آمریکا (۵۸ میلیون تن)، روسیه (۵۲ میلیون تن)، فرانسه (۳۹ میلیون تن) و کانادا (۲۸ میلیون تن) از تولید کنندگان عمده گندم در جهان هستند.

در سال ۱۹۹۷ مصرف سرانه جهانی گندم ۱۰۱ کیلوگرم بود. کشور دانمارک با مصرف سرانه ۶۲۳ کیلوگرم مقام اول جهانی را داشت. بخش قابل توجهی از این میزان (۸۱ درصد: در حدود ۵۰۰ کیلوگرم این آمار) به مصرف خوراک دامی می رسید. بر اساس آمار فائو، در سال ۲۰۱۱ مصرف سرانه جهانی گندم به ۶۵ کیلوگرم بالغ می شد. کشور آذربایجان با مصرف سرانه ۲۶۰ کیلوگرم گندم در سال رتبه نخست میانگین مصرف جهانی را در سال ۲۰۱۱ میلادی به خود اختصاص داده است. آمار متوسط سرانه مصرف گندم در برخی کشورهای جهان به صورت کیلوگرم در سال به این صورت است: چین ۶۲٫۸، هند ۶۰، عراق ۱۴۳، ژاپن ۴۳٫۳، ترکیه ۲۱۱، مصر ۱۹۸، آمریکا ۸۱۵، روسیه ۱۲۳ و اتحادیه اروپا در حدود ۱۱۱ کلیوگرم می باشد.

طرح توجیهی کشاورزی چیست؟

وضعیت تولید گندم در کشور

بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی، عملکرد گندم آبی کشور ۳٫۱۳ تن و عملکرد گندم دیم ۰٫۹۲۰ تن در هکتار است. بیشترین عملکرد گندم آبی به استان کرمانشاه ( ۴٫۶۶ تن) و در کشت دیم استان مازندران (۴٫۶۴ تن) در هکتار تعلق دارد. استان خوزستان با در اختیار داشتن ۱۱٫۹ درصد از کل تولید گندم در کشور در جایگاه نخست قرار دارد.

ایران برای سال های ( اوایل دهه ۸۰) در تولید گندم خودکفایی داشت البته این موقعیت به قیمت مصرف آب های زیر زمینی و کاهش کشت سایر محصولات تمام شد. امسال (۱۳۹۵) هم نیاز کشور با تولید داخلی قابل تامین است. اگر چه واردات مانعی ندارد. امسال دولت با خرید بیش از ۱۱ میلیون تن گندم رکورد خرید تضمینی را شکسته اما همزمان کشاورزان از عدم پرداخت به موقع شاکی هستند. یکی از عواملی که سبب می شود، کشاورزان محصولات خود را به دلالان بفروشند، نقد بودن معامله است. قیمت خرید تضمینی در کشور بالاست که سبب کاهش قدرت رقابت محصولات تولیدی با گندم و آرد ایرانی در برابر رقبای خارجی می شود. همچنین بخشی از محصول تولید شده دارای گلوتن بالا برای تهیه آرد لازم برای پخت نان نیست.

بر مبنای آمار سازمان خواربار جهانی تولید گندم در داخل کشور، امسال (۱۳۹۵) یک میلیون تن افزایش نشان می دهد و به رقم ۱۲٫۵ میلیون تن بالغ می شود. در سال زراعی ۹۳-۹۲ این آمار در حدود ۱۰٫۵ میلیون تن بود. سطح زیر کشت گندم ایران ۶٫۰۶ میلیون هکتار (معادل ۵۱٫۲درصد از کل محصولات زراعی، ۷۰ درصد از کل سطح غلات کشور) است. ۲۷ درصد گندم کاری ها به صورت آبی و در حدود ۶۲ درصد به صورت دیم کشت و کار می شود.

بنا به نتایج پژهش های مختلف برای تولید یک کیلوگرم گندم در ایران حداقل ۱۵۰۰-۱۲۰۰ لیتر آب مصرف می شود. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان با مصرف ۱۰۰۰ لیتر آب حداقل ۱٫۵ کیلوگرم گندم به دست می آید.

بهترین و کارآمد ترین طرح توجیهی را از ما بخواهید.

امکان صادرات گندم و آرد

دولت گندم را به قیمت ۲۵۰ دلار برای هر تن خرید تضمینی می کند. قیمت جانی گندم حدود ۱۵۰ دلار است. همچنین کیفیت گندم ایرانی و میزان پروتیین آن در مقایسه با محصول سایر کشور های مهم گندم کار چندان مناسب نمی باشد. از طرفی کارخانجات تولید آرد ایران ظرفیت تولید حدود ۲۰ میلیون تن را دارند و نیاز داخلی به آرد حدود ۱۲٫۵ میلیون تن است. آرد ایرانی در حال حاضر قادر نیست با آرد ارزان تر ترکیه در بازارهای مهمی مانند عراق رقابت کند.

کشورهای ایالت متحد آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا، روسیه، استرالیا، اوکراین و قزاقستان از بازیگران مهم در صادرات گندم هستند اوکراین تا بیش از آغاز تنش ها و مشکلات داخلی از کشور های پر اهمیت در تامین نیاز داخلی اروپا به حساب می آمد.

به کانال بهین صنعت یاب در تلگرام بپیوندید.